Van ’troef’ van Rusland tot gewiekst onderhandelaar: premier Bart De Wever heeft Europa meegekregen

1 dag geleden 4

Formeel is hij nog burgemeester van Antwerpen. Maar zijn status op ‘t Schoon Verdiep, zoals de bestuursvleugel in Antwerpen wordt genoemd, is de Vlaams-nationalist in een jaar tijd sterk ontgroeid. De Belgische premier Bart De Wever heeft zich dit najaar vooral op Europees niveau doen gelden, en zette het Oekraïne-beleid naar zijn hand.

Eind oktober sprak hij tijdens een top een veto uit tegen het gebruik van de bevroren Russische tegoeden, donderdagnacht wist hij de EU-regeringsleiders te bewegen naar de optie van de mééste weerstand: een gezamenlijke lening aangaan voor Kyiv, voor een totaal van 90 miljard euro.

Hij pareerde daarbij de publieke oppositie van Europees zwaargewicht Duitsland, dat de Russische tegoeden wilde inzetten als onderpand van een lening. De „tragedie van een politiek bondgenootschap”, zegt politicoloog Steven Van Hecke, verbonden aan de KU Leuven, daarover tegen NRC. „Op vrijwel alle domeinen delen De Wever en Merz dezelfde lijn — versterking van de interne markt, het stoppen van de-industrialisering, een strengere migratieaanpak — maar nu stonden ze recht tegenover elkaar in Brussel.”

Op vrijwel alle domeinen delen De Wever en bondskanselier Merz dezelfde lijn, maar nu stonden ze recht tegenover elkaar

Een diner twee weken geleden tussen Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, bondskanselier Friedrich Merz en De Wever inzake het ‘Euroclear’-dossier mocht daarbij niet baten. De Wever bleef consequent op de financiële, juridische en politieke risico’s van het gebruik van bevroren Russische tegoeden wijzen. Een houding die hem initieel niet in dank werd afgenomen, in zowel de internationale politiek als de media.

Het politieke nieuwsmedium Politico publiceerde begin december een artikel met de kop ‘Hoe Bart De Wever Ruslands grootste troef werd’. Vrijdagochtend opende de site met het stuk ‘Hoe Bart De Wever de EU-machine wist te verslaan’. Het schetst het diplomatieke vermogen van De Wever, die er volgens Vlaamse media als „gewiekst onderhandelaar” in slaagde zijn slag thuis te halen. In de woorden van Politico: „De strijdlustigheid van De Wever is een overwinning voor de anti-establishmentpoliticus” — de man die zegt waar het op staat.

Twijfelaar

Wie in Europa denkt aan ‘anti-establishment’, denkt al snel aan de Hongaarse premier Viktor Orbán. Maar waar zijn weinig constructieve houding voortkomt uit „principieel verzet”, heeft De Wever altijd een pro-Oekraïne-lijn aangehouden, blikt politicoloog Van Hecke terug. „Aan een pro-Europese, pro-Oekraïense doelstelling heeft De Wever nooit getwijfeld, wel aan de manier waarop die doelstelling moest worden behaald.”

Volgens Van Hecke was dit voor de Belgische premier zelf ook „zeer lastig”. Hoewel hij op het Europese podium zo niet overkomt, portretteert De Wever zichzelf als een twijfelaar. „Er zijn weinig mensen die zo vaak en zo fundamenteel twijfelen als ik”, zegt hij in de biografie BDW (2025).

Zijn getoonde halsstarrigheid zet zijn geloof in de (morele) onjuistheid van de Rusland-route kracht bij. Hij toonde zich daarbij politiek lenig, door van het eigen N-VA-verkiezingsprogramma af te wijken. Daarin wordt melding gemaakt van een expliciet ‘verzet tegen Europese schulden’. Toch opperde De Wever een gezamenlijke EU-lening als aanvaardbaar alternatief voor de Russische tegoeden.

Zijn verzet tegen de inzet van de bevroren tegoeden werd – naast de veelvuldig uitgemeten financiële en juridische risico’s – versterkt door de hybride dreiging waar België, en in bredere zin Europa, in september en oktober mee te maken kregen. De Belgische veiligheidsdiensten schreven de grootschalige cyberaanvallen en drone-provocaties toe aan Rusland. Het is volgens Van Hecke „geen toeval” dat drone-aanvallen in de voorbije maanden uitbleven. „In de ogen van Rusland — dat het gebruik van de bevroren tegoeden als ‘diefstal’ definieerde — werd België een objectieve bondgenoot.”

‘Zwarte humor’

Zelf blijft De Wever er nuchter onder, al liet de kritiek dat hij een troef van Rusland zou zijn hem niet koud. Op de persconferentie op de Europese top in de nacht van donderdag op vrijdag reageerde hij op vragen van een journalist van Politico. „Ah, jullie hebben enkele mooie artikels gepubliceerd, met enkele mooie titels!” Daarna beantwoordde hij de vragen, maar een uitsmijter kon hij niet laten: „Nu moet ik naar mijn datsja in Sint-Petersburg.”

Van Hecke: „Met zijn zwarte humor voelt hij zich als een vis in het water in de internationale politiek, hij speelt het spel graag.” België, dat volgens ingewijden soms gebukt gaat onder een Calimero-syndroom [als klein jongetje in de grote EU-klas], voelt zich nu gezien én gerespecteerd. De ‘pater familias’, zoals De Wever in de Belgische media wordt omschreven, wordt gevierd als „overwinnaar”, aldus Van Hecke. De Wever heeft – met de Italiaanse premier Giorgia Meloni als ‘kingmaker’ aan zijn zijde – de Europese moraal hoog gehouden.

Nu moet ik naar mijn datsja in Sint-Petersburg

De gekscherende woorden die hij uitsprak in aanloop naar de Europese top in oktober, toen hij nog alleen stond in zijn standpunt, zijn daarmee van profetische aard gebleken. „Ceci n’est pas une confiscation”. De EU blijft, in ieder geval voorlopig, binnen de lijnen van haar eigen regels kleuren, zonder beslaglegging op gelden die niet van haar zijn.

Het was niet de eerste keer dat De Wever de journalisten die het einde van zijn politieke carrière voorspelden terechtwees. Na een fikse achterstand in de peilingen wist hij in 2024 met de N-VA boven alle andere partijen uit te stijgen. Nu heeft hij laten zien dat ook het grotere, internationale toneel hem past. Al waarschuwt Politico De Wever opnieuw, op basis van gesprekken met diplomaten: de Belgisch premier moet de komende tijd niet op te veel gunsten in Europa rekenen.