Verkiezingsuitslag in Extremadura betekent slecht nieuws voor de Spaanse premier

Voor de Spaanse premier Pedro Sánchez vormden de regionale verkiezingen in zuidwestelijke regio Extremadura een laatste horde voor een kerstvakantie die hij goed kan gebruiken. De afgelopen maanden werd het nieuws rond zijn Socialistische Arbeiderspartij (PSOE) gedomineerd door een corruptieschandaal rondom drie partijprominenten. Recent kwam daar een reeks beschuldigingen van seksuele intimidatie door partijleden bij – en kritiek op de manier waarop de PSOE daarmee omging.

De verkiezing in de regio, die jarenlang loyaal was aan de sociaal-democraten, maar waar Sánchez’ partij in 2023 ondanks verkiezingswinst gepasseerd werd in de coalitievorming, werd in Spanje dan ook gezien als een cruciale test voor de premier. Het is de eerste grote verkiezing sinds de onrust eerder dit jaar begon. Zouden de kiezers zijn partij erop afrekenen?

Ja, blijkt zondagavond uit de verkiezingsuitslag. In de regio waar de PSOE nooit minder dan 35 procent van de stemmen haalde en 36 van de afgelopen 42 jaar aan de macht was, zakten de sociaal-democraten nu naar iets minder dan 26 procent. De rechts-conservatieve Partido Popular is de grote winnaar met ruim 43 procent, het radicaal-rechtse Vox eindigt op de derde plaats met 17 procent van de stemmen. Van de bijna negenhonderdduizend stemgerechtigden in Extremadura kwam krap 63 procent opdagen. Dat is minder dan bij de vorige verkiezingen in mei 2023: toen stemde ruim 70 procent van de stemgerechtigden.

Weggestemde begroting

Bij die verkiezingen in 2023 werd de PSOE de grootste, op de voet gevolgd door de Partido Popular (PP). Die laatste wist toen een coalitie te vormen met Vox, en zette zo de verkiezingswinnaars buitenspel.

De coalitie was alleen geen lang leven beschoren. Na een conflict tussen de twee partijen over de Spaanse ‘spreidingswet’ — over de opvang van minderjarige migranten per regio — op landelijk niveau, stapte Vox-leider Santiago Abascal in juli 2024 uit alle regionale coalities. Naast Extremadura ging het om coalities in Valencia, Murcía, Castilla y León en Aragón.

Lees ook

Spaanse ‘spreidingswet’ zorgt voor breuk in regionale regeringen

De Partido Popular besloot daarna geen nieuwe verkiezingen uit te schrijven en alleen verder te regeren, maar wist dat het ingewikkeld zou worden om met een minderheidsregering begrotingen en ingewikkelde besluiten door te voeren. Daar liep het ook mis in Extremadura. Toen de PSOE en Vox twee maanden geleden de begroting wegstemden, schreef regiopresident María Guardiola (PP) vervroegde verkiezingen uit.

In de tweede verkiezing in Extremadura waarbij Guardiola aan het roer stond van de PP, nam ze het voornamelijk op tegen PSOE-kandidaat Miguel Ángel Gallardo. Zijn kandidatuur was omstreden, omdat hij in maart voor de rechter moet verschijnen. Hij wordt beschuldigd van beïnvloeding en machtsmisbruik, omdat hij David Sánchez — de broer van de premier — acht jaar geleden aan een baan zou hebben geholpen. Die rechtszaak volgt op een klacht van Manos Limpias, een radicaal-rechtse pseudo-vakbond die ageert tegen alles dat links is. Ook de corruptieaantijging aan het adres van Pedro Sánchez’ vrouw Begoña Gómez komt bij deze groep vandaan.

Die aanstaande rechtszaak heeft Gallardo — die net als David Sánchez schuld ontkent — niet geholpen. De PP ging de PSOE overtuigend voorbij. De verkiezingswinst van Guardiola gaat wel gepaard met de domper dat ze Vox opnieuw nodig zal hebben voor een meerderheid, zoals de peilingen al voorspelden. Daar zit Guardiola niet op te wachten: in 2023 moest ze haar weerstand al overwinnen om een coalitie aan te gaan. De door Abascal afgedwongen breuk heeft de verhoudingen daarna niet verbeterd, de tegenwerking van Vox rondom de begroting evenmin.

Hoewel Sánchez volgens de Spaanse krant El País heeft besloten zich te distantiëren „van de nationale interpretatie van deze regionale verkiezing”, was dit wel het scenario waar de PSOE op hoopte – na eigen verkiezingswinst uiteraard. De sociaal-democraten gebruiken de afhankelijkheid van de PP van Vox voor een meerderheid en de veelal onstuimige relatie tussen de twee partijen maar al te graag om erop te wijzen hoe onrustig het zou zijn als die twee partijen samen aan het landelijke roer zouden staan.