Kabinet wil verbod op gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties

Het kabinet wil de regels rond demonstraties aanscherpen om rellen en vernielingen rond protesten te voorkomen. Zo moet het dragen van gezichtsbedekkende kleding tijdens demonstraties worden verboden en moet het eenvoudiger worden om schade te verhalen op demonstranten die de wet overtreden. Dat heeft het kabinet vrijdag bekendgemaakt na de ministerraad.

Aanleiding zijn demonstraties die de afgelopen jaren uit de hand zijn gelopen. Vorige zomer zochten anti-asieldemonstranten in Den Haag de confrontatie met de politie. En klimaatactivisten en boeren blokkeerden herhaaldelijk snelwegen uit protest tegen kabinetsbeleid. Zulke acties ondermijnen, volgens het kabinet, het draagvlak voor het demonstratierecht.

De plannen staan haaks op een recent advies van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC), onderdeel van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het WODC concludeert dat het wettelijk kader rond demonstraties in de kern goed functioneert en dat het inperken van het demonstratierecht, verankerd in artikel 9 van de Grondwet, weinig zin heeft. Er bestaat, volgens de onderzoekers, voldoende ruimte om demonstraties te reguleren en waar nodig te beperken.

Uit het WODC-onderzoek blijkt ook dat demonstraties zelden uit de hand lopen. Tussen 2015 en 2022 was 97 procent van de demonstraties geen risico voor de openbare orde en veiligheid. Bij slechts 1 procent deden zich meer dan tien incidenten voor.

Misbruik tegengaan

Het kabinet erkent dat het merendeel van de demonstraties vreedzaam verloopt, maar stelt dat extra maatregelen nodig zijn om misbruik tegen te gaan. In een persbericht schrijft het kabinet dat wordt onderzocht of de Gemeentewet kan worden aangepast, zodat lokale bestuurders demonstranten makkelijker kunnen verplaatsen of tijdelijk kunnen vasthouden. Ook wordt gekeken hoe gemeenten beter ondersteund kunnen worden bij het verhalen van schade die ontstaat bij uit de hand gelopen protesten, zoals een blokkering van een snelweg.

Een belangrijk onderdeel van de aanscherping is het voorgestelde verbod op gezichtsbedekkende kleding. Volgens het kabinet bedekken relschoppers hun gezicht te vaak om herkenning te voorkomen. Dit maakt het voor de politie extra moelijk om „relschoppers” op te sporen. Justitieminister Foort van Oosten (VVD): „De kleine groep die demonstraties misbruikt om te kunnen rellen of vernielen, moet daarvoor gestraft kunnen worden”.

Het WODC adviseert anonimiteit tijdens demonstraties toe te staan – tenzij er concrete redenen zijn voor arrestatie. Maar het kabinet kiest toch voor een algeheel verbod op gezichtsbedekkende kleding. Alleen bij hoge uitzondering, zoals vrees voor repercussies uit het buitenland, mag hiervan worden afgeweken. Wie het verbod overtreedt, riskeert een geldboete (maximaal 5.150 euro) of een gevangenisstraf (maximaal twee maanden).

Of de aanscherpingen er daadwerkelijk komen, is nog onzeker. Het kabinet legt ze eerst voor aan onder meer politie, Openbaar Ministerie, de rechtspraak en de advocatuur. Daarna is het aan de Tweede Kamer om zich over de aanscherping van het demonstratierecht uit te spreken.