12 uren geleden
3
Astronomen hebben nieuwe waarnemingen gedaan van de langste gammaflits ooit gemeten. Deze duurde honderden keren langer dan normaal. Niemand begrijpt voorlopig hoe dat kan. Astronomen hebben nu drie scenario’s die de bizarre uitbarsting zouden kunnen verklaren.
Wat is een gammaflits?
Een gammaflits is een extreem krachtige uitbarsting van gammastraling (de meest energierijke vorm van elektromagnetische straling) die vrijkomt bij catastrofale kosmische gebeurtenissen, zoals wanneer een ster wordt verscheurd door een zwart gat. Het resultaat is altijd een zwart gat. Gammaflitsen duren meestal slechts fracties van een seconde tot enkele minuten, maar kunnen in die korte tijd meer energie uitstralen dan onze zon in haar volledige levensduur. Na de flits volgt vaak een zogeheten nagloed, die nog dagen tot weken zichtbaar kan zijn in ander licht.
Recordbrekende gammaflits
Het gaat in dit geval om de recordbrekende gammaflits GRB 250702B. Deze werd op 2 juli ontdekt met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) en duurde zeven uur lang. Er waren bovendien drie uitbarstingen van dezelfde bron. Dat gebeurt normaliter niet bij gammaflitsen, omdat ze worden veroorzaakt door catastrofale gebeurtenissen die zich per definitie niet herhalen.
Voer voor meer onderzoek dus. Een groep onderzoekers heeft de nasleep van de explosie maandenlang gevolgd met enkele van de krachtigste telescopen ter wereld. Hun nieuwe studie, waarin zij een verklaring proberen te vinden voor de flits(en), werd gepubliceerd in het vakblad The Astrophysical Journal Letters.
Stoffig sterrenstelsel
De onderzoekers hebben hun instrumenten gericht op de plek waar de gammaflits zich heeft voorgedaan. Ze gebruikten onder meer de Blanco-telescoop in Chili en de twee Gemini-telescopen in Chili en Hawaï. Vanaf zo’n vijftien uur na de eerste detectie tot achttien dagen later hielden ze de nagloeiende resten in de gaten.
De bron van de gammaflits was in zichtbaar licht nauwelijks te zien. Dat komt deels door stof in onze eigen Melkweg, maar vooral door enorme hoeveelheden stof in het sterrenstelsel waar de explosie plaatsvond. De Gemini North-telescoop had bijna twee uur nodig om überhaupt een signaal op te vangen door al dat stof heen. Het gaststerrenstelsel blijkt bovendien opvallend zwaar te zijn in vergelijking met andere sterrenstelsels waar gammaflitsen zijn waargenomen.
Drie scenario’s
Van de ongeveer 15.000 gammaflitsen die sinds 1973 zijn geregistreerd, komen er slechts een handjevol in de buurt van de duur van GRB 250702B. Maar zelfs die uitzonderingen passen niet bij wat hier is waargenomen.
De onderzoekers hebben nu drie mogelijke verklaringen. Ten eerste zou een zwart gat met een heliumster kunnen zijn gebotst. Dat is een ster die al eerder zijn waterstoflaag is kwijtgeraakt. Ten tweede kan het gaan om een zogeheten micro-getijdeverstoring: een ster of grote planeet die te dicht langs een zwart gat of neutronenster scheerde en daarbij aan flarden werd getrokken.
De derde optie is misschien wel de meest opwindende. Mogelijk werd een ster verscheurd door een middelzwaar zwart gat. Dat is een zwart gat met een massa van honderd tot honderdduizend keer die van onze zon. Astronomen vermoeden al langer dat zulke zwarte gaten in grote getallen voorkomen, maar tot nu toe zijn er nog maar een handjevol indirect geobserveerd. Dit zou de eerste keer zijn dat de effecten van zo’n middelzwaar zwart gat rechtstreeks geobserveerd zijn.
Welk scenario uiteindelijk de juiste verklaring is, blijft voorlopig onduidelijk. Daar zijn meer waarnemingen voor nodig.
We schreven vaker over dit onderwerp, lees bijvoorbeeld ook Recordbrekende uitbarsting van gammastraling ramt de aarde en gooit onze ionosfeer overhoop en Astronomen verklaren ‘onmogelijke gammaflits’ die collega’s eind vorig jaar versteld deed staan. Of lees dit artikel: Het geheim van kosmisch ijs: het doet dingen in het heelal die we tot nu toe niet voor mogelijk hielden.
Uitgelezen? Luister ook eens naar de Scientias Podcast:
English (US) ·