Kan kaas je echt beschermen tegen dementie?

Decennialang kregen we te horen: kies magere producten, want vet is slecht voor je. Maar nu blijkt dat het toch wat genuanceerder ligt. Het eten van kaas en room wordt in een nieuw Zweeds onderzoek namelijk gelinkt aan een lager risico op dementie. Is een dikke plak brie nu ineens een superfood voor het brein?

“Het debat over vetrijk versus vetarm eten heeft de voedingsadviezen decennialang bepaald”, zegt voedingsonderzoeker Emily Sonestedt van de Universiteit van Lund. “Soms werd kaas zelfs weggezet als iets ongezonds, iets waar je beter verre van kon blijven. Maar onze studie laat zien dat sommige volvette zuivelproducten juist gelinkt zijn aan een lager risico op dementie. Dat zet onze ideeën over vet en hersengezondheid op z’n kop.”

Een kwart eeuw gevolgd

De onderzoekers van de Zweedse universiteit analyseerden de gegevens van 27.670 Zweden met een gemiddelde startleeftijd van 58 jaar. Ze werden 25 jaar gevolgd en in die periode kregen 3208 deelnemers de ziekte van Alzheimer of een andere vorm van dementie. De deelnemers hielden een week lang nauwkeurig bij wat ze aten en beantwoordden vragen over hun eetpatroon in de jaren daarvoor. Ook vertelden ze hoe ze hun eten bereidden. Zo konden de onderzoekers verbanden leggen tussen specifieke voedingsmiddelen en het latere risico op dementie.

Kaas maakt het verschil

En daar stak één product met kop en schouders bovenuit: kaas. Mensen die dagelijks minstens 50 gram volvette kaas aten, dus ongeveer twee plakken, deden het beter dan mensen die minder dan 15 gram per dag consumeerden. Van de fanatieke kaaseters ontwikkelde uiteindelijk 10 procent dementie, tegenover 13 procent in de groep die weinig kaas at.

Na correctie voor factoren als leeftijd, geslacht, opleiding en algemeen eetpatroon kwam het team uit op 13 procent minder risico voor de notoire kaaskoppen. En nog opvallender: het risico op vasculaire dementie, veroorzaakt door problemen met de bloedvaten in de hersenen, lag zelfs 29 procent lager bij de groep met de hoogste kaasconsumptie.

Beruchte genvariant

Ook voor Alzheimer werd een lager risico gevonden, maar met een kanttekening. Het positieve effect gold alleen voor mensen zonder de APOE e4-genvariant, een bekende genetische risicofactor voor Alzheimer. De mensen met deze variant leken geen voordeel te hebben van een extra portie kaas. Regelmatig room eten gaf hetzelfde effect. Mensen die dagelijks minstens 20 gram volvette room door hun eten gooiden, zo’n anderhalve eetlepel, hadden een 16 procent lager risico op dementie dan mensen die helemaal geen room gebruikten.

Niet alle zuivel telt mee

Opvallend genoeg komt dit beschermende verband niet naar voren bij andere zuivelproducten. Magere kaas en magere room doen niks voor je brein, net zo min als melk, boter of gefermenteerde producten zoals yoghurt, kefir en karnemelk. “Het lijkt er sterk op dat niet alle zuivel gelijk is als het om hersengezondheid gaat”, zegt Sonestedt. “Volvette kaas en room sprongen eruit, terwijl soortgelijke producten geen verband lieten zien. We hebben nog geen idee waarom dat zo is en willen de redenen hiervan graag uitzoeken in vervolgonderzoek.”

Geen vrijbrief

Het is wel belangrijk om te vermelden dat het hier om een observationeel onderzoek gaat. De studie bewijst niet dat volvette kaas en room dementie voorkomen. Het onderzoek laat geen causaal verband zien, enkel een correlatie. Het kan zijn dat andere leefstijlfactoren een rol spelen. Vervolgonderzoek is nodig om oorzakelijke relaties vast te stellen. Daarbij is de studie uitgevoerd in Zweden, wat de resultaten mogelijk beperkt tot landen waar dezelfde soort kazen populair zijn.

“In Zweden eten we vaak rauwmelkse kaas (kaas gemaakt van niet-gepasteuriseerde melk, niet verhit boven 40 graden, waardoor de natuurlijke bacteriën, enzymen en micro-organismen behouden blijven, red.)”, legt Sonestedt uit. “In landen als de Verenigde Staten wordt kaas vaker verhit of gecombineerd met vlees. Daarom is het belangrijk dat dit soort studies ook in andere landen wordt herhaald.”

Kritiek

Andere experts komen ook met kritiek. “Hun bevinding voor kaas lag op de grens van statistische significantie en ze hebben meerdere voedingsmiddelen onderzocht, dus dit kan puur toeval zijn”, aldus de vooraanstaande voedingsonderzoeker dr. Walter Willett, hoogleraar epidemiologie en voeding aan Harvard bij CNN.

In een editorial bij de studie reageert dr. Tian-Shin Yeh van de Taipei Medical University in Taiwan dat kaas in ieder geval beter is dan veel ander voedsel. “Het is niet zozeer dat kaas met een hoog vetgehalte inherent neuroprotectief is, maar eerder dat het een minder schadelijke keuze is dan rood en bewerkt vlees.”

Dit betekent voorlopig dus nog niet dat we elke zaterdagavond onbeperkt kaasfondue moeten gaan eten om onze hersenen in topconditie te houden. Maar het idee dat alle verzadigde vetten per definitie slecht zijn, staat wel opnieuw ter discussie.