Experimenteel vaccin voorkomt een jaar lang gevaarlijke allergische reacties bij muizen

Een experimenteel vaccin heeft muizen een jaar lang beschermd tegen levensbedreigende anafylaxie, een ernstige allergische reactie. Dat doet het door een molecuul te blokkeren dat het immuunsysteem overactief maakt.

Muizen zijn door een vaccin minstens een jaar lang beschermd tegen de levensbedreigende allergische reactie anafylaxie. Onderzoekers verwachten dat het middel ook bij mensen werkt.

Voor honderden miljoenen mensen wereldwijd ligt het gevaar van anafylaxie constant op de loer. Allergieën voor voedingsmiddelen zoals pinda’s of schaaldieren zijn veelvoorkomende risicofactoren. In Nederland heeft naar schatting circa 3 procent van de bevolking – ongeveer een half miljoen mensen – een voedselallergie.

LEES OOK

'Als burger houd ik mijn hart vast'

Wat is de invloed van AI op de verkiezingen? 'Dat weten we niet precies en dat is wat het zo spannend maakt', zegt Claes de V ...

Het eten van het verkeerde voedsel kan een piek veroorzaken van door het immuunsysteem geproduceerde moleculen, genaamd immunoglobuline E (IgE)-antistoffen. Zelfs het kussen van iemand die recent voedsel heeft gegeten waar je allergisch voor bent, kan dit effect teweegbrengen. De piek kan leiden tot zwellingen van de tong of keel, ademhalingsproblemen en een lage bloeddruk. Dat kan een ziekenhuisbezoek tot gevolg hebben, zelfs als je een adrenaline-injector zoals een EpiPen bij de hand hebt om de symptomen te verhelpen. In ernstige gevallen kan anafylaxie dodelijk zijn.

Beperkte mogelijkheden

Afgezien van het vermijden van het allergeen zijn de mogelijkheden om zulke aanvallen te voorkomen beperkt. Je kunt orale immunotherapie proberen, waarbij je onder begeleiding kleine, steeds grotere hoeveelheden van het allergeen consumeert om tolerantie op te bouwen. Een andere optie is een medicijn genaamd een monoklonaal anti-IgE-antilichaam, zoals omalizumab. Dit bindt zich aan IgE en voorkomt dat het een reactie veroorzaakt. Maar omalizumab is duur en moet om de paar weken worden geïnjecteerd, mogelijk voor de rest van je leven.

Nu hebben immunoloog Laurent Reber van het Instituut voor Infectie- en Ontstekingsziekten in Frankrijk en zijn collega’s een vaccin ontwikkeld. Het vaccin, IgE-K genaamd, stimuleert het immuunsysteem om antilichamen te produceren die zich op IgE richten. Daardoor kan lgE niet meer binden aan receptoren op immuuncellen. Zo voorkomt het een uit de hand gelopen allergische reactie.

‘We wilden een oplossing bedenken die langdurig werkt. Als je voedselallergieën hebt, kun je altijd per ongeluk in aanraking komen met datgene waar je allergisch voor bent. Daarom wil je echt de hele tijd beschermd zijn’, zegt Reber.

Genetisch gemodificeerde muizen

De onderzoekers hebben het vaccin getest met muizen die genetisch gemodificeerd waren om een menselijke versie van IgE te produceren. De onderzoekers ontdekten dat de muizen na twee doses van het vaccin neutraliserende antilichamen tegen IgE aanmaakten. ‘Het blokkeert het molecuul dat ons allergisch maakt’, zegt immunoloog Josh Koenig van de McMaster-universiteit in Ontario, Canada.

Daarna gaven de onderzoekers de muizen een stof die een allergische reactie zou veroorzaken. Niet-gevaccineerde muizen vertoonden een sterke reactie, maar gevaccineerde muizen waren tot wel een jaar lang beschermd tegen anafylaxie. Ze vertoonden geen bijwerkingen. ‘De bescherming zou langer kunnen zijn, maar we hebben het niet langer getest’, zegt Reber.

Oeroud systeem

Reber zegt dat veel mensen met een hoog risico op ernstige allergische reacties al jarenlang anti-IgE-therapieën krijgen zonder onderbreking en zonder bijwerkingen. Er is dus sterk bewijs dat het veilig is om het molecuul lange tijd aan te pakken.

IgE maakt deel uit van het immuunsysteem en veroorzaakt naast allergische reacties ook een reactie op gifstoffen en sommige darmparasieten. ‘Het is waarschijnlijk een oeroud systeem dat helpt bij het bestrijden van giftige stoffen’, zegt Reber.

Om te onderzoeken of het verlagen van IgE het vermogen van het lichaam om parasieten te bestrijden vermindert, voerden de onderzoekers een extra experiment uit bij de muizen. Ze ontdekten dat het vaccin de immuunrespons op een infectie met Strongyloides ratti, een parasitaire nematodenworm, niet aantastte.

Klinische proeven

Koenig is optimistisch dat het vaccin ook bij mensen effectief kan zijn. ‘We weten dat de muis het antilichaam aanmaakte dat correct bindt aan het menselijke IgE-molecuul. Als mensen datzelfde molecuul produceren, denk ik dat de kans groot is dat dit vaccin ook goed zal werken.’

Toch zijn klinische proeven nodig om de veiligheid, effectiviteit en werkingsduur van het vaccin bij mensen te tetsten, zegt Reber. Als het op de markt komt, denkt hij dat het een kosteneffectieve manier kan zijn om mensen met ernstige allergieën te behandelen, omdat er veel minder injecties nodig zijn dan bij een middel zoals omalizumab.