EU gaat zelf 90 miljard aan Oekraïne lenen, route via Russische tegoeden mislukt

Oekraïne krijgt zijn vurig gewenste lening van de Europese Unie om de gaten op zijn begroting te dichten. Maar die lening – van 90 miljard euro rentevrij – wordt gefinancierd door de EU zelf, en niet met behulp van de Russische tegoeden die in de EU zijn ondergebracht.

Met die uitkomst kwamen de Europese regeringsleiders donderdagnacht om 3 uur in Brussel naar buiten. „We hadden het beloofd en we hebben geleverd”, zei EU-president António Costa na afloop.

Costa had als voorzitter van het beraad urenlang aangestuurd op een andere oplossing. Zijn team wilde de lening aan Oekraïne liever creëren met behulp van de Russische tegoeden. Oekraïne zou die lening pas terugbetalen als Rusland na de oorlog herstelbetalingen zou verrichten. Maar dit voorstel bleek vooralsnog een doodlopende weg, met te veel twijfels.

Zo kwamen de 27 regeringsleiders uit bij een alternatief dat al was geopperd, maar voorafgaand aan de top op weinig enthousiasme kon rekenen. De Europese Commissie gaat lenen op de kapitaalmarkt, met de reserves op de eigen begroting als onderpand. Het geld komt dus uit de EU-begroting – die op zijn beurt wordt gevuld door de EU-landen. Hongarije, Tsjechië en Slowakije regelden een uitzondering: hun begroting zal door deze lening niet geraakt worden.

Het resultaat is een hard gelag voor een grote meerderheid van EU-landen, zoals Nederland en Duitsland. Ook zij drongen sinds het najaar aan op het inzetten van de Russische tegoeden ter waarde van 210 miljard euro, die sinds de invasie door de EU vastgezet zijn om Oekraïne financieel te helpen. Dat was rechtvaardig, zeiden zij. Rusland is de reden dat Oekraïne zichzelf moet verdedigen en dat het zichzelf weer opnieuw moet opbouwen.

In de brede voorkeur voor die optie speelde ook iets anders mee. Veel landen zitten ofwel krap bij kas of ze constateren dat zij veel meer bijdragen aan de steun voor Oekraïne dan andere landen in de unie. Door de tegoeden in te zetten kon Oekraïne geholpen worden, zonder dat de nationale begroting werd geraakt of de onderlinge balans verder uit het lood zou slaan.

Maar België wilde niet buigen. Het land, dat via effectenbewaarhuis Euroclear het leeuwendeel van het geld huisvest, vreesde grote klappen te vangen door zo’n ingreep. De afgelopen weken vroeg premier Bart De Wever om tal van garanties van zijn collega’s, mocht Rusland België voor de rechter slepen of ter vergelding Belgische bezittingen of tegoeden afpakken.

Bijval

Die discussie mondde uit in een patstelling. Het samenzijn van de leiders had de verschillen moeten gladstrijken, maar het tegendeel gebeurde. De meesten waren bereid tot garanties, maar die konden niet „onbeperkt” zijn, zoals De Wever wenste. Extra toezeggingen aan België, die door ambtenaren waren uitgewerkt in zijkamertjes, riepen bij anderen weer vragen op.

De Wever kreeg de afgelopen dagen bovendien bijval van collega’s uit andere landen die ook begonnen te aarzelen. Ze waren bang voor de gevolgen voor hun eigen banken met Russische tegoeden op de plank, voor de bredere juridische en financiële gevolgen van zo’n ongeziene ingreep of voor de gevolgen voor het vredesproces. Een groot land als Italië was ronduit sceptisch, en ook Frankrijk hield zich op de vlakte.

De groep van landen die hun voorkeursoptie zag sneuvelen, kan zich troosten met drie gedachten. Eén: Oekraïne krijgt het benodigde geld, al is het via een andere route dan gehoopt. Twee: voor de landen die nu veel bijdragen aan Oekraïne, zoals Nederland en Denemarken, is een EU-lening een oplossing waarbij de kosten eerlijker gedeeld worden door alle landen dan via vrijwillige bijdragen. Drie: het inzetten van de Russische tegoeden ligt nog steeds op tafel.

Het Russische geld blijft langdurig bevroren, zo is al eerder besloten. Een aantal regeringsleiders en diplomaten opperde dat de tegoeden dan ook nog steeds gebruikt kunnen worden om deze lening in te lossen. „Als Rusland geen herstelbetalingen doet (…) zullen wij gebruik maken van de tegoeden om de lening terug te betalen”, zei de Duitse Bondskanselier Friedrich Merz.